Gospodarka o obiegu zamkniętym

Istota kierunku

Gospodarka o obiegu zamkniętym (GOZ) jest to model gospodarki, w którym wartość wytworzonych produktów i materiałów jest utrzymywana tak długo, jak jest to możliwe. Celem tworzenia zamkniętych pętli procesów jest zmniejszanie wykorzystania wszystkich zasobów, w tym wody i energii. Ważnym kierunkiem GOZ są miejskie centra energii wpisujące się w szeroko rozumiane sieciowanie podmiotów i różnorodnych branż w kierunku gospodarki niskoemisyjnej i zasobooszczędnej. Na potrzebę GOZ wskazują alarmujące dane dotyczące zużycia światowych zasobów. Wskaźnik wzrostu zużycia zasobów wykorzystywanych w procesach społeczno-gospodarczych w ciągu ostatnich 50 lat uległ potrojeniu. Zgodnie z danymi ‘Circularity Gap Report 2022’ zdecydowana większość gospodarki światowej tj. ok. 92% tkwi wciąż w modelu gospodarki linearnej. Zamknięcie obiegów w wykorzystaniu zasobów jest jedną z osi polityki UE.

Jaki stan?

Działania wpisujące się w rozwój GOZ na terenie ONE są bardzo ograniczone. Podstawowe dane charakteryzujące procesy cyrkularne wskazują, iż (dane za 2019 rok):

• ponownie wykorzystywane ścieki przemysłowe stanowiły zaledwie 0,1% ścieków odprowadzanych z jednego podmiotu gospodarczego w gminie Działoszyn (łódzkie 1,6%; Polska 1,4%);
• wykorzystanie osadów wytwarzanych w przemysłowych oczyszczalniach ścieków (w rolnictwie i przy rekultywacji terenów) osiągało poziom ok. 21,4% (łódzkie 12%; Polska 6%);
• udział odpadów odzyskanych w ogólnej ilości odpadów wytworzonych wyniósł 1,7% (łódzkie 5,5%; Polska 20,5%);
• udział odpadów komunalnych zebranych selektywnie w ogólnej masie zebranych odpadów osiągnął poziom 33,3% (łódzkie 32,6%; Polska 31,2%).

Kopalnia Bełchatów, która prócz wydobycia węgla brunatnego, stanowiącego surowiec do produkcji energii w Elektrowni Bełchatów, równolegle zagospodarowuje kopaliny towarzyszące złożu węgla, prowadząc sprzedaż piasków, żwirów, kruszyw i iłów. Część kopalin jest także selektywnie eksploatowana i składowana, służąc m.in. jako baza surowcowa dla przedsięwzięć inwestycyjnych Kopalni. Na bazie kredy jeziornej i węgla brunatnego z pola Bełchatów wytwarzane są ekologicznie czyste, tanie nawozy mineralne. Na terenie Kopalni prowadzony jest także odzysk wytwarzanych odpadów wydobywczych z Zakładu Produkcji Kruszyw w Chabielicach oraz osadów ściekowych z oczyszczalni. Elektrownia zabezpiecza gospodarcze wykorzystanie pełnowartościowych, ubocznych produktów spalania węgla  tj. popiołów lotnych i żużli oraz produktów powstających w procesie odsiarczania spalin – gipsów. Popioły i żużle wykorzystywane są przez przedsiębiorców m.in. do produkcji cementów i betonów, w drogownictwie oraz do rekultywacji terenów. Gips syntetyczny o właściwościach zbliżonych do gipsu naturalnego wykorzystywany jest m.in. w produkcji płyt kartonowo-gipsowych, spoiw budowlanych, tynków i mas szpachlowych (Knauf Bauprodukte Rogowiec).

Jaka przyszłość?

W celu tworzenia systemowych rozwiązań GOZ pożądanym kierunkiem jest rozwój współpracy pomiędzy JST, spółkami komunalnymi oraz pomiotami gospodarczymi. Wzorcowe procesy mogą zostać zainicjowane przez samorządy uruchamiając procesy i inwestycje ukierunkowane na zasobooszczędność i niskoemisyjność procesów gospodarczo-społecznych. Niezbędne są także systemowe rozwiązania dotyczące m.in. gospodarki odpadami. Wskazane jest uruchomienie różnorodnych bodźców rozwoju GOZ (społecznych, ekonomicznych, finansowych, organizacyjnych) od początku procesu Sprawiedliwej Transformacji w celu wykorzystania wielu jego potencjałów. Rozwój GOZ w ONE wskazany został jako jeden z priorytetowych kierunków w TPST.