Efektywność energetyczna

Istota kierunku

Kluczowym elementem procesu transformacji jest poprawa efektywności energetycznej, dla której cel ustanowiony został na poziomie 32,5% do 2030 roku. Fala zmniejszania zużycia energii w Europie ma objąć budynki sektora publicznego. Każdego roku 3% tych budynków ma być poddawanych procesowi termomodernizacji. Komisja Europejska (KE) ogłaszając w październiku 2020 r. strategię na rzecz fali renowacji budynków podkreślała, że budynki odpowiadają za ok. 40 proc. zużycia energii w UE i 36% emisji gazów cieplarnianych z sektora energii. Budynki odpowiadają też za ok. 50% wydobycia i zużycia zasobów oraz za ponad 30% wszystkich odpadów wytwarzanych rocznie w UE. W połowie ubiegłego roku w pakiecie Fit for 55 (Gotowi na 55) wskazano unijny cel redukcji gazów cieplarnianych o 55% do 2030 r. w porównaniu z rokiem 1990. Do tego potrzebne jest m.in. ograniczenie emisji gazów cieplarnianych z budynków o 60%, ich zużycia energii końcowej – o 14%, a zużycia energii na ogrzewanie i chłodzenie – o 18%. Na początku marca ogłosiła ona plan REPowerEU, który ma pozwolić na stopniowe uniezależnienie się UE od paliw kopalnych z Rosji na długo przed 2030 r. Przewiduje on dywersyfikację dostaw gazu na pochodzące z innych państw – dzięki rurociągom oraz LNG, a także zwiększenie produkcji wodoru i biometanu. Jednocześnie zauważyć należy, że w długim okresie przejście na gosp. niskoemisyjną przyniesie niższe koszty funkcjonowania gosp. i większe bezpieczeństwo energetyczne. Ambicje klimatyczne UE rosną – dążą one w kierunku ustalenia daty neutralności klimatycznej na 2045 rok i wzrostu udziału OZE – cel na 2030 (40%), stary cel 32%, obecny udział 19,7%.

Jaki stan?

Na obszarze OT jest niska i niezadowalająca jakość powietrza atmosferycznego związana przede wszystkim z emisją punktową, ale również powierzchniową i liniową. Jednym z kluczowych wyzwań OT jest niska jakość powietrza powodowana głównie przez niską emisję. Łódzkie zajmowało 5. miejsce w Polsce pod względem zużycia węgla kamiennego w gospodarstwach domowych ogółem w kraju. Niekorzystny wpływ na jakość powietrza ma również emisja punktowa, w której kształtowaniu decydującą rolę odgrywa Elektrownia Bełchatów (ponad 86% CO2, ponad 80%SOX, 75% NOX w emisji punktowej województwa łódzkiego). Źródłem znaczącej emisji punktowej są także inne zakłady – Cementownia „WARTA” S.A. w Działoszynie i energetyczne (w Piotrkowie Trybunalskim, Radomsku, Wieluniu). Na OT funkcjonują wszystkie rodzaje OZE (171,5 MW), a planowane inwestycje zwiększą udział OZE w całkowitym zużyciu energii. Zwiększenie efektywności energetycznej poprzez działania termomodernizacyjne i wprowadzające rozwiązania energooszczędne pozwolą na dalsze ograniczanie niekorzystnych dla klimatu zjawisk oraz przybliżenie OT do osiągnięcia neutralności klimatycznej w 2050 r. Na OT występuje emisja powierzchniowa (tzw. niska emisja) związana ze spalaniem paliw stałych w paleniskach domowych oraz związana z terenami zwartej zabudowy, w tym osiedlami budownictwa jednorodzinnego, zwłaszcza w Bełchatowie, Działoszynie, Pajęcznie, Szczercowie, Wieluniu, Piotrkowie Trybunalskim, Radomsku, Zelowie. Problemem zaobserwowanym na Obszarze Transformacji jest również niski standard mieszkań. W 2018 r. aż 16,2% mieszkań nie było wyposażonych w łazienkę (łódzkie 14,3%, Polska 8,5%), zaś blisko 1/4 nie posiadało centralnego ogrzewania (łódzkie 22,5%, Polska 17,6%).  Szczególnie trudna sytuacja widoczna jest w gminach wiejskich, gdzie łazienki nie ma w 25,7% mieszkań. Niesie to konieczność zwiększenie efektywności energetycznej poprzez kompleksową termomodernizację budynków, w tym wymianę źródeł ciepła na zeroemisyjne lub przyłączenie do sieci ciepłowniczej. Wykorzystywanie przez sektor komunalno-bytowy do produkcji ciepła przede wszystkim węgla kamiennego i niska efektywność energetyczna budownictwa mieszkaniowego, powodują konieczność termomodernizacji i wprowadzania proekologicznych rozwiązań w zakresie ciepłownictwa (np. pompy ciepła). Sieci ciepłownicze będą rozwijane głównie w kierunku zaopatrzenia w energię z OZE, szczególnie w Bełchatowie obsługiwanym w całości przez przewidzianą do wyłączenia ELB, zaś centralnego ogrzewania aż w 35,8%.

Jaka przyszłość?

Miasta nie mają standardów w zakresie np. wykorzystania materiałów rozbiórkowych czy oszczędnego budownictwa. Nie ma ponadto strategii termomodernizacyjnych czy szczegółowych celów w zakresie poprawy efektywności energetycznej. Przyszłość to efektywność energetyczna.