Morze Bałtyckie w Cottbus

Rekultywacja odkrywkowej kopalni węgla brunatnego Cottbus-Nord (ok. 10 km w linii prostej od granicy z Polską na Nysie Łużyckiej) doprowadzi do powstania największego w Niemczech sztucznego jeziora o powierzchni 19 km² i linii brzegowej o długości 26 km, czyli nieco mniejszego od polskiego jeziora Gopło (21,8 km²).

Od 1981 do 2015 roku wydobywano tu węgiel brunatny, który służył do produkcji energii elektrycznej i cieplnej. W kwietniu 2019 roku rozpoczęło się zalewanie odkrywki wodą z rzeki Sprewy. Napełnianie Kottbuskiego Bałtyku ma się zakończyć w połowie lat 20. W grudniu 2022 r. stan wody wynosił 56,3 m, a docelowo osiągnie 62,5 m.

Przyszłość terenów pokopalnianych była przedmiotem zainteresowania miasta Cottbus/Chóśebuz oraz sąsiadujących z odkrywką gmin Neuhausen/Spree, Teichland i Wiesengrund już od lat 80. ubiegłego wieku. W latach 2000-2001, w wyniku międzynarodowego konkursu,  powstał pierwszy dokument planistyczny „Cottbuser Ostsee Masterplan”. Biura projektowe, które zdobyły pierwsze i drugie miejsce opracowały wstępne koncepcje strukturalne, które następnie – po konsultacjach warsztatowych z lokalnymi interesariuszami – doprowadziły w 2006 r. do opracowania pierwszego planu zagospodarowania terenu. Wszystkie samorządy zaakceptowały go i włączyły do swoich wieloletnich planów działania. W następnych latach (2013, 2016, 2022) powstawały kolejne aktualizacje planu, polegające na dodawaniu nowych elementów zagospodarowania przestrzeni pokopalnianej (np. dzielnicy portowej w Cottbus) i uszczegółowianiu projektowanych zamierzeń.

W 2016 roku, w celu doprecyzowania funkcji turystycznej jeziora, przeprowadzono analizę potencjału skupiając się na lokalnej rekreacji i turystyce oraz na rozwoju infrastrukturalnym.

Ukończona we wrześniu 2020 roku „Strategia rozwoju regionu Morza Bałtyckiego w Cottbus” stanowi połączenie wcześniej opracowanych koncepcji i ma na celu stworzenie ogólnej strategii na rzecz rozwoju terenów położonych wokół jeziora i zbliżenie miasta do przyszłego akwenu. Szczególną uwagę zwrócono na obszary projektowe osi jeziora, portu miejskiego i trasy okrężnej wokół zbiornika wodnego oraz stworzenie punktów przestrzennych i funkcjonalnych.

Od marca 2022 roku dostępna jest w języku niemieckim, angielskim i polskim trzecia aktualizacja planu „Cottbuser Ostsee Masterplan”. Miasto Cottbus/Chóśebuz publikując dolnołużycką wersję planu zagospodarowania przestrzennego podkreśla znaczenie języka i kultury Serbołużyczan i Wendów. Interaktywny plan po polsku znajduje się pod adresem: stadtentwicklung.github.io/masterplan-polski/

Projekt „Morze Bałtyckie w Cottbus” ma charakter ponadregionalny, wykraczający poza granice miasta i obejmujący swoim zasięgiem całe Łużyce. Na byłych terenach eksploatacyjnych powstaje zbiornik wodny oraz krajobrazy leśne i rolnicze, które będą bazą rozwoju gospodarczego tej okolicy. W Cottbus powstanie nowa dzielnica miejska zlokalizowana nad wodą. Obiekty sportowe i rekreacyjne poprawią znacząco jakość życia w mieście. Budowany jest również port jachtowy.

Proces przebudowy miasta jest zorientowany na gospodarkę opartą na nowoczesnych technologiach i zrównoważonym rozwoju, ukierunkowanym na neutralność emisyjną bilans. Nowa dzielnica ma stać się prawdziwym laboratorium transformacji energetycznej. Powstaną atrakcyjne tereny handlowe i biznesowe, farmy energetyczne oparte na kogeneracji, innowacyjny kampus nowych technologii, ośrodek edukacji oraz obiekty sportowe i rekreacyjne. Nowe, liczne miejsca pracy powinny przyciągnąć nowych mieszkańców miasta przyjaznego dla pieszych, rowerzystów i lokalnego transportu publicznego oraz dobrze skomunikowanego z innymi ośrodkami miejskimi przez lokalne centrum mobilności.

Krytyka projektu

W 2015 roku organizacja Grüne Liga (Zielona Liga) skrytykowała projekt. Wyraziła obawy dotyczące pogorszenia bilansu wodnego na Łużycach oraz wzrostu zawartości siarczanów w Szprewie, co mogłoby, zdaniem jej aktywistów, zagrozić bezpieczeństwu zaopatrzenia w wodę pitną Berlina.

Lokalne organizacje ekologiczne wyrażają obawy co do planowanego powstania farmy fotowoltaicznej na jeziorze, która – ich zdaniem – może zagrozić funkcjom turystycznym jeziora. Ponadto uważają , że powierzchnia jeziora jest zbyt duża. Zwracają również uwagę na osuwanie się brzegów jeziora w trakcie napełniania go wodą, co jednak jest zjawiskiem, które może wystąpić w takich okolicznościach. Zarządzająca terenem spółka LEAG jest świadoma tego zjawiska i podejmuje odpowiednie środki zaradcze (stały nadzór służb geologicznych).

Źródła:

cottbuser-ostsee.de
leag.de/de/geschaeftsfelder/bergbau/cottbuser-ostsee
rbb-online.de/doku/a/aufbruch-am-cottbuser-ostsee-brandenburgs-groesster-see-entsteht.html